به پایان سال 1402 نزدیک می‌شویم و به زودی وارد سال کبیسه 1403 می‌شویم. اما این بار قصد داریم ارتباط آرزوی “120 ساله شوی” و سال کبیسه را بررسی کنیم.
ریشه‌یابی آروزی “120 ساله بشی”
این جمله یکی از زیباترین آرزوی بزرگترها برای جوانان است. اما تا به حال به معنی ریشه‌ای آن فکر کرده‌اید؟
از دوره هخامنشیان تا ساسانیان، تمام ماه‌های سال 30 روزه بود و همین موضوع باعث می‌شد که براساس گاه‌شمار خورشیدی آن دوره تاریخی، هر چهار سال یک بار، یک روز به سال اضافه می‌شد. بر این اساس، 5 روز پایانی سال خورشیدی باستانی، پنجه دزدیده نام داشت که این روزها را به جشن و شادی می‌گذراندند. همین روزهای اضافی در طی 120 سال به یک ماه 30 روزه تبدیل می‌شد؛ یعنی یک سال که 13 ماه داشت.
باستانیان و نیاکان ما در این یک ماه اضافی که حاصل 120 سال صبر گذشتگان آن‌ها بوده، دست از کارهای روزمره می‌کشیدند و شب و روز به جشن و پایکوبی می‌پرداختند. بزرگان ما نیز وقتی آرزوی 120 ساله شدن را به زبان می‌آورند، امید به آن یک ماه سراسر جشن می‌بندند. به بیان دیگر:
یعنی امیدوارم 120 سال زنده باشی تا آن یک سال 13 ماهه و آن ماه ویژه را ببینی
لازم به ذکر است که این سال‌های 13 ماهه، با نام‌های بهترک، بهیزک و هیجک شناخته می‌شدند. البته در همین رابطه در فرهنگ یهودیت نیز روایاتی وجود دارد. به عنوان مثال در باب 6 و بند سوم کتاب سفر پیدایش چنین آمده است:
موسی چون وفات یافت، صد و بیست سال داشت اما مهم تر از آن، این است که ذکر شده است در هنگام وفات نه چشمش تار بود و نه قوتش کم شده بود. به همین دلیل مردم یهودی برای همدیگر دعا می‌کنند که ۱۲۰ ساله شوند و سوی چشمانشان ضعیف نشود و قدرتمند باشند.
هر چند این تنها یک ادعاست و احتمال داده می‌شود که تنها بخاطر اختلافات دیرینه و تاریخی ایرانیان و یهودیان بیان شده باشد.
سال کبیسه چیست؟
مفهوم سال در گاه‌شمار خورشیدی، 365 روز و 6 ساعت است. یعنی اسفند 29 روز دارد و برای جبران آن 6 ساعت، هر 4 سال یک بار شاهد یک سال 366 روزه (اسفند 30 روزه) هستیم. این سال را کبیسه نام‌گذاری کرده‌اند.
شاید این سوال پیش بیاید که چرا باید سال کبیسه داشته باشیم؟ در این صورت جایگاه فصل‌ها به مرور زمان و طی 700 سال، بهم خواهد ریخت. جالب است بدانید که کبیسه در عربی به معنای پر کردن چاه پر از خاک است.
سال کبیسه در فرهنگ اروپا
مفهوم سال کبیسه در گاه‌شمار مدرن میلادی (گریگوری) کمی شبیه به معادلات پیچیده ریاضی است. یعنی سال‌هایی که بر ۴ بخش‌پذیر باشند (باقی‌مانده تقسیم آن سال بر ۴ برابر ۰ باشد) کبیسه هستند با این استثنا که از میان سال‌هایی که بر ۱۰۰ بخش‌پذیرند (سال‌های انتهای قرن)، تنها آنهایی که بر ۴۰۰ نیز بخش‌پذیرند کبیسه هستند.
مثال: سال ۲۰۰۴ میلادی سال کبیسه است (چون بر ۴ بخش‌پذیر است و سال انتهای قرن نیست). سال ۱۹۰۰ میلادی با این که بر ۴ بخش‌پذیر است سال کبیسه نیست (چون از سال‌های انتهای قرن است که بر ۴۰۰ بخش‌پذیر نیست). سال ۲۰۰۰ میلادی سال کبیسه است (چون سال انتهای قرن است که بر ۴۰۰ نیز بخش‌پذیر است)
جالب است بدانید در این گاه‌شمار میلادی قدیمی، ماه فوریه را به عنوان ماه میزبان روز کبیسه برگزیدند. این انتخاب براساس دستور ژولیوس سزار انجام شد اما هنوز هم ماه فوریه 29 روزه است.
منبع: اختصاصی ویکی پرند
