شاخص‌های آماری اصلی بازار‌های سهامی نشان‌دهنده عملکرد جمعی درصد زیادی از سهم‌های موجود در آن بازار‌ها هستند. بسته به نوع شاخص، این درصد می‌تواند بین 70 تا 80 درصد (به عنوان نمونه، شاخص S&P 500 حدود 80 درصد کل بازار سهام آمریکا را شامل می‌شود) یا به عنوان یک شاخص آماری کامل، مانند شاخص کل بورس تهران، شامل تغییرات تمام سهام یک بازار باشد. این شاخص‌ها معمولا بر اساس وزن و ارزش بازار سهام تشکیل‌دهنده آن‌ها محاسبه می‌شوند.
بازدهی این شاخص‌های آماری که به عنوان بازدهی نامینال شناخته می‌شوند؛ فقط در داخل فضای اقتصادی همان کشور قابل استفاده هستند و برای همسان‌سازی درست این بازدهی، جهت مقایسه با بازدهی سایر شاخص‌ها، نیاز به تصحیح این شاخص‌ها وجود دارد. تصحيح يعني كسر كردن نرخ تورم اقتصاد مورد نظر از بازدهي نامينال.
ضریب معمول برای تصحیح بازدهی یک سرمایه‌گذاری در یک فضای اقتصادی خاص، نرخ تورم اقتصاد مورد نظر در همان دوره زمانی است. تورم به معنای افزایش قیمت کالا و خدمات در یک دوره زمانی است که منجر به کاهش قدرت خرید پول می‌شود. تورم را معمولا بر اساس شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) که نشان دهنده تغييرات قيمت يك سبد كالا و خدمات است، اندازه‌گیری مي‌كنند. تيم تحليل اكوایران برای ارزش‌گذاري عملكرد شاخص كل بورس تەھران نسبت به شاخص سایر بورس‌ەای جەاني، بازدهي اين شاخص‌ەا را با توجە به محيط اقتصادي فعال در آن‌ەا تصحيح كرده است.
این تصحيح با توجە به نرخ تورم سنگين كشورمان برای مقایسە عملكرد مناسب بسيار ضروري است؛ زيرا كه بازدهي نامينال در اين فضای اقتصادي دچار افت قابل توجه شده است. به عبارت ديگر، بازدهي واقعي (تعديل شده) نشان مي‌دهد كه سرمايه‌گذاران در يك بازار سهامي چقدر سود يا زيان واقعي كسب كرده‌اند.
بعنوان مثال؛ شاخص كل بورس تھران در سال 2022 ميلادي با رشد سطح 13.44 درصد همراه بوده است اما با توجە به نرخ تورم 47.9 درصد در دورە مذكور، اين شاخص در واقع بازدهي تصحيح شده منفي 23.3 درصدي داشته است. يعني على الرغم من رشد 13.44 درصدي سطح شاخص كل در اين دورة، فعاليت در اين بازار سھامي كە تورم 47.9 درصدي را تحمل كرده است؛ زياني 23.3 درصدي براي فعالان بازار سهام به همراه داشته است.
بورس هندوستان در مقابل بورس تهران
بورس هندوستان در راس؛ بورس تهران در انتها برای مقایسه بازدهی تصحیح شده شاخص بورس‌های جهانی با بورس تهران به مطالعه 9 شاخص جهانی از 7 کشور جهان در کنار شاخص کل بورس تهران اقدام کردیم. این شاخص‌های جهانی نماینده بازار‌های سهامی مختلف هستند که هر کدام ویژگی‌های خود را دارند. شاخص صنعتی داوجونز، قدیمی‌ترین شاخص بورس اوراق بهادار نیویورک است که بر اساس 30 شرکت صنعتی بزرگ محاسبه می‌شود. شاخص S&P مبتنی بر ۵۰۰ سهم متفاوت است و وزن سهام تشکیل‌دهنده این شاخص در هر زمان متناسب با ارزش بازار محاسبه می‌شود. شاخص نزدک ۱۰۰، میانگین قیمت سهم‌های معامله شده ۱۰۰ شرکت بزرگ غیرمالی و برتر بورس نزدک است. البته این شرکت‌ها ۹۰ درصد وزن شاخص مرکب را نیز تشکیل می‌دهند. SSE Composite که مخفف عبارت شاخص مرکب بورس اوراق بهادار شانگهای، ترکیبی از تمامی سهام A و B پذیرفته شده در بورس چین است.
بازدهی تعدیل شده بر اساس تورم این شاخص‌ها از آغاز سال 2021 نشان می دهد که NIFTY ۵۰ با 17.61 درصد بازدهی واقعي (تعديل شده) بالاترين رشد را تا آغاز ژوئن 2023 ثبت كرده و پس از آن نيز Nikkei ۲۲۵ با 11.25 درصد رشد در مقام دوم قرار دارد. DAX ۳۰ نيز تنها شاخص آماري ديگري است كه در اين مدت بازدهي مثبت داشته و 1.57 درصد بازدهي واقعي را به دست آورده است.
جمع‌بندی
در بين شاخص‌های سهامي كه بازدهي واقعي منفي در اين مدت داشته‌اند؛ بورس تهران با بازدهي منفي 32.86 درصدي، به طور ميانگين بيشترين خسارت را به فعالان خود وارد كرده است و شاخص نزدک 100 نيز با 21.7 درصد بازدهي منفي در رتبه دوم قرار می‌گيرد.
این مقایسه آماری خود نشان‌دهنده علت قفل شدن سرمایه در بازار‌های جایگزین بازار سهام در كشور ما است.
منبع: اکوایران
