امیدواریم این همه تغییر در نام پروژه‌های مسکن طی سالیان اخیر شما را خسته نکرده باشد و همچنان هیجان چگونگی به وجود آمدن طرح بعدی مسکن در شما وجود داشته باشد. پس همچنان همراه ما باشید تا جدیدترین تغییرات نه چندان خلاقانه پروژه مسکن یعنی مسکن مشارکتی را بررسی کنیم.
چگونگی پیدایش طرح مسکن مشارکتی
در بهمن ماه 1401، ایرج رهبر، رئیس انجمن انبوه‌سازان تهران، اعلام کرد:
براساس تجربیات پیشین وزارت راه و شهرسازی در پروژه‌های مختلف مسکن مهر، مسکن ملی و نهضت ملی مسکن، به این نتیجه رسیدیم که چون هدف این پروژه‌ها خانه‌دار شدن اقشار کم درآمد و فاقد مسکن می‌باشد، متاسفانه باز هم توان رسیدن به آرمان‌های این طرح را نداریم چرا که متقاضیان مسکن، توان پرداخت هزینه‌های گزاف آن را ندارند. (در واقع افراد کم درآمد متقاضی این طرح، در اولین مرحله ثبت نام باید حداقل 400 میلیون تومان واریز کرده و سپس اقساط ماهانه 1 تا 4 میلیون تومانی را پرداخت کنند.)
وی افزود:
بنابراین پیشنهاد جدید به وزارت راه و شهرسازی ارائه شد براین اساس که از مشارکت مالی بخش خصوصی، در ازای سهم از پروژه، استفاده شود.
در این همکاری دولت، زمین لازم را فراهم کرده و بخش خصوصی، مراحل ساخت و ساز را انجام می‌دهد؛ یعنی همان مسکن مشارکتی. این پیشنهاد توسط آقای وزیر پذیرفته شد.
تغییرات در قیمت متراژ واحدهای مسکن مشارکتی
براساس این طرح، تغییراتی در قیمت هر متر مربع طرح‌های نهضت ملی مسکن به وجود آمد. این قیمت در سال 1400 برای هر متر، 4/5 میلیون تومان و در 9 ماه ابتدای سال 1401 برای هر متر، 9 میلیون تومان بود. بنابر پیشنهاد جدید، قرار براین شد که در ماه‌های باقی مانده سال 1401 و سال 1402، قیمت هر متر مربع طرح نهضت ملی مسکن 7/9 میلیون تومان باشد. وی اشاره کرد که ساخت بخشی از واحدهای نهضت ملی مسکن آغاز شده است؛ براین اساس به طور مثال هزینه ساخت یک واحد مسکونی 100 متری، حدود یک میلیارد تومان می‌شود که 300 میلیون تومان آن، تحت پوشش وام قرار می‌گیرد و 700 میلیون تومان دیگر را طی اقساط ماهانه متقاضی باید بپردازد.
پیش از این اشاره کردیم که به دلیل عدم تامین بودجه برای خرید زمین و مصالح لازم برای ساخت و سازهای انبوه، طرح نهضت ملی مسکن در آستانه شکست و فروپاشی بود اما پس از تصویب طرح مسکن مشارکتی، دوباره پروژه ساخت و سازها با همکاری و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از سر گرفته شد. براساس پیشنهاد انبوه‌سازان، آورده متقاضیان به 200 میلیون تومان کاهش یافته و 500 میلیون تومان هم بخش خصوصی تامین می‌کنند. در واقع هزینه ساخت و ساز یک واحد 100 متری از یک میلیارد به 700 میلیون تومان کاهش می‌یابد.
عوامل موثر در هزینه ساخت مسکن مشارکتی
لازم به توضیح است که هزینه ساخت و ساز یک واحد مسکونی در مسکن مشارکتی براساس شرایطی که به آن اشاره خواهیم کرد، متغیر است.
- متراژ واحد مسکونی و چند خوابه بودن آن
- تعداد طبقات مجموعه در حال ساخت مثلا وقتی تعداد طبقات زیاد باشد، آسانسور، راه پله‌ها و مشاعات دیگر باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود.
- موقعیت جغرافیایی واحدهای مسکونی، مثلا در روستا، شهرهای کوچک و یا کلان شهرها، قیمت واحدها تغییر می‌کند.
- کیفیت مصالح و متعلقات تاسیسات به کار رفته در مجموعه مسکونی که مورد مذکور براساس بودجه آورده شده متقاضیان مشخص می‌شود.
گزارش عملیات غیر ممکن
آنچه که طی دهه‌های مختلف در پرونده پروژه‌های گوناگون مسکن در ایران رخ داده، شباهت زیادی به دیگ بزرگ غذای در حال پختن دارد که به صورت دوره‌ای هر کسی پس از دریافت بودجه‌ای کلان موادی به آن اضافه و یا از آن کم می‌کند؛ همی به آن زده و سپس همانطور رهایش کرده تا نوبت نفرات بعدی برسد. این دیگ بزرگ پر منفعت فقط برای دولت‌ها، وزیران و مسئولین زیرمجموعه آن‌ها می‌جوشد و مردمی که منتظر غذای پخته شده آن مانده‌اند، همچنان باید در صف انتظار بمانند.
در طول مسیر گذار از پروژه مسکن مهر تا امروز، علاوه‌بر تغییر اسمی این طرح‌ها، انواع و اقسام سایت‌ها و سامانه‌ها نیز به کار گرفته شد اما هر یک ناکارآمدتر از نسخه قبلی خود بودند. پس از آن که اولین جرقه‌های شکل‌گیری طرح مسکن ملی زده شد، سامانه اقدام ملی مسکن به نشانی tem.mrud.ir معرفی شد اما این سامانه نیز از گزند تغییرات فصلی نام‌ها در امان نماند و همزمان با شروع ثبت نام طرح نهضت ملی مسکن، نام و نشانی آن نیز به سامانه جامع طرح‌های حمایتی مسکن به نشانی saman.mrud.ir تغییر یافت.
این پروژه‌های گوناگون مسکن که همگی یک فرمول و یک طرح و برنامه دارند و فقط اسامی آن‌ها تغییر می‌کند، ابتدا و روی کاغذ، در جهت خانه‌دار شدن اقشار کم درآمد و ضعیف و مستاجر طراحی شده بودند اما به دلیل طولانی شدن و افزایش قیمت واریزی‌های اولیه و اقساط بعدی متقاضیان، نه تنها گروه هدف را خانه‌دار نکردند، بلکه باعث شدند تا افراد مرفه و تاجر مسلک، ده‌ها و یا صدها واحد را خریداری کرده و سپس در زمان افزایش قیمت‌ها و نوسانات قیمت ارز و دلار که همواره در ایران جریان دارد، آن‌ها را فروخته و آسمان خراش‌های ثروت خود را چندین برابر کنند و مستاجرین و اقشار آسیب‌پذیر، ضعیف و ضعیف‌تر شوند.
و اما مسئولین وظیفه‌شناس و مهربان با پوششی دلسوزانه، به روی تمامی این اتفاقات که مثلا برای کمتر کردن فشار مالی اقشار کم درآمد و نیازمند مسکن، شرایط اجرای طرح را تغییر می‌دهند اما درواقع تلاش می‌کنند ناکارآمدی‌های خود در اجرای پروژه‌های مختلف مسکن را مخفی نگه دارند اما هرگز موفق نمی‌شوند چون ماه هیچگاه پشت ابر پنهان نمی‌ماند.
منتظر می‌مانیم تا تغییر نام بعدی پروژه‌های مسکن، این پرونده همچنان باز است.
